เทพต่าง ๆ ในจักรวาลเทพอียิปต์

หลังจากจักรวาลถูกสร้างขึ้น หลังจากโอซิริสถูกทรยศ หลังจากฮอรัสล้างแค้นสำเร็จ โลกยังคงหมุนไปโดยมีเหล่าเทพเจ้าคอยค้ำจุนความสมดุลในทุกช่วงเวลาของชีวิต ตั้งแต่การเกิด การมีชีวิต การเจ็บป่วย ไปจนถึงความตายและการเกิดใหม่อีกครั้ง แต่ละองค์มีบทบาทของตัวเอง และในหมู่เทพเหล่านั้น มีสามองค์ที่ไม่เพียงแต่เปลี่ยนแปลงโลก แต่ยังฝังรากลึกอยู่ในหัวใจของผู้คนตลอดหลายพันปี...

เทพีมัต – ความจริงที่จักรวาลยึดถือ

ก่อนที่โลกจะถือกำเนิด ก่อนแม่น้ำไนล์จะไหลผ่านดินแดน ก่อนพีระมิดจะแตะขอบฟ้า — จักรวาลคือความวุ่นวาย (Chaos) และความว่างเปล่า (Nun)

จากความวุ่นวายนั้น เทพราได้ถือกำเนิด และเป็นผู้มอบระเบียบแรกให้กับจักรวาล ไม่ใช่ด้วยพละกำลัง หากแต่ด้วย “มัต” — หลักแห่งความสมดุล ความยุติธรรม และความจริง

มัต (Maat) ไม่ใช่เพียงเทพีผู้มีปีกและขนนกบนศีรษะ แต่เป็นอุดมคติสูงสุดของอารยธรรมอียิปต์ เทพีมัตเป็นธิดาของเทพรา และเป็นตัวแทนของ “วิถีที่ควรเป็น” (the way things ought to be)

ในจักรวาลอียิปต์

• ถ้าดวงอาทิตย์ขึ้นตรงเวลา นั่นคือมัต

• ถ้าน้ำท่วมไนล์มาในฤดูกาลพอดี นั่นคือมัต

• ถ้าอาชญากรได้รับการพิพากษาอย่างยุติธรรม นั่นคือมัต

• ถ้าหัวใจของผู้ตายเบาเท่าขนนกแห่งมัต พวกเขาย่อมเข้าสู่ชีวิตนิรันดร์

มัตจึงไม่ใช่แค่เทพีผู้เฝ้าศาลของโลกหน้า แต่เป็นกฎสูงสุดที่เทพทุกองค์ยังต้องเคารพ แม้แต่ฟาโรห์ — ผู้ถืออำนาจสูงสุดในโลกมนุษย์ — ยังต้อง “ดำรงมัต” หรือ “รักษาความจริง” เป็นหน้าที่โดยตรง

“มัต คือแกนกลางของทุกสิ่ง หากจักรวาลไม่อิงมัต ทุกสิ่งจะพังทลายกลับสู่ความว่างเปล่า”

เทพีมัตไม่มีพิธีกรรมใหญ่โต ไม่มีสงคราม ไม่มีอาวุธแต่เธอคือความลึกซึ้งของแนวคิด — ว่าโลกที่ยั่งยืนได้ ต้องตั้งอยู่บนความจริง ความยุติธรรม และความสมดุล

เทพีนูต – ผู้โอบโลกด้วยร่างกาย และให้กำเนิดกลางคืน-กลางวัน

หากคุณเคยเห็นภาพเทพเจ้ารูปร่างหญิงร่างใหญ่โค้งตัวเป็นวง ครอบโลกด้วยร่างเปลือยที่เต็มไปด้วยดวงดาว — นั่นคือ "เทพีนูต" (Nut) เทพีแห่งท้องฟ้า

นูตคือลูกของเทพเจ้าอากาศ (ชูว์) และเทพีความชื้น (เทฟนุต) และเป็นคู่รักของเทพเก็บ (Geb) ผู้เป็นเทพแห่งพื้นดิน ตำนานเล่าว่าในอดีต ท้องฟ้าและพื้นดินยังคงแนบแน่นเป็นหนึ่งเดียวกัน โลกจึงยังไม่ถือกำเนิด ไม่มีแสง ไม่มีความมืด ไม่มีชีวิตใด ๆ

จนเทพราเห็นว่าทั้งคู่ไม่อาจอยู่ใกล้กันอีก เพราะจะเป็นการขัดขวางการลื่นไหลของจักรวาลรา จึงสั่งให้ “ชูว์” แยกร่างของนูตออกจากเก็บ และจับเธอยกขึ้นสู่ฟากฟ้า ให้กลายเป็นโค้งฟ้าครอบโลก

นับจากนั้น

• นูตกลายเป็นท้องฟ้ายามกลางคืน

• เก็บกลายเป็นพื้นดินเบื้องล่าง

• ลูกของทั้งคู่ — โอซิริส อีซิส เซธ และเนฟธีส — คือพลังแห่งชีวิต ความตาย และธรรมชาติ

นูตทำหน้าที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งในวัฏจักรเวลา:ทุกคืนเธอจะกลืนดวงอาทิตย์เข้าไปที่ปากทางทิศตะวันตกและทุกเช้า เธอจะให้กำเนิดดวงอาทิตย์ใหม่จากครรภ์ทางทิศตะวันออกนี่คือคำอธิบายของชาวอียิปต์ต่อการขึ้นและตกของดวงอาทิตย์ — แม่แห่งฟากฟ้าให้กำเนิดแสงสว่างใหม่ทุกวัน

“ร่างของนูตคือผืนผ้าสีฟ้า ดวงดาวคือรอยสักบนตัวเธอ และกลางคืนคือช่วงเวลาแห่งการบ่มเพาะแสงใหม่อีกครั้ง”

บาสต์ - เทพีแห่งแมว บ้านเรือน และการคุ้มครอง

ณ เมืองบูบาสติส (Bubastis) ที่ตั้งอยู่ริมฝั่งตะวันออกของแม่น้ำไนล์ เชื่อกันว่าเป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์ของบาสต์ (หรือบัสเตต - Bastet) เทพีผู้มีศีรษะแมวและร่างกายเป็นหญิงสาวงามสง่า

บาสต์เดิมทีเป็นเทพีแห่งสงครามและการทำลาย แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไป เธอก็แปรเปลี่ยนกลายเป็นเทพีผู้คุ้มครองครอบครัว ความรัก บ้านเรือน และความสุขในชีวิตประจำวัน ด้วยรูปลักษณ์ของแมวที่ทั้งอ่อนโยนแต่แข็งแกร่ง ชาวอียิปต์จึงเชื่อว่าเธอสามารถปกป้องพวกเขาจากภัยร้าย โรคร้าย และวิญญาณชั่วร้ายได้

แมวในอียิปต์โบราณจึงไม่ได้เป็นแค่สัตว์เลี้ยง แต่เป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ บางบ้านถึงกับทำพิธีฝังศพแมวอย่างหรูหราเมื่อมันตาย บางครั้งยังมีการมัมมี่แมว เพื่อส่งมันไปอยู่กับบาสต์ในโลกหน้า

ในช่วงเทศกาลแห่งบาสต์ ชาวเมืองบูบาสติสจะจัดขบวนแห่ยิ่งใหญ่ เดินข้ามแม่น้ำพร้อมเสียงดนตรี ฟ้อนรำ และการเลี้ยงฉลองอย่างครื้นเครงเพื่อแสดงความเคารพต่อเทพีแมวแห่งชีวิตและความสุขนี้

"ไม่มีเทพีองค์ไหนทำให้เสียงหัวเราะ ดนตรี และรักบ้านรักครอบครัว ได้เท่าบาสต์อีกแล้ว"

อนูบิส - เทพแห่งความตาย และพิธีกรรมหลังความตาย

เมื่อชีวิตสิ้นสุดลง วิญญาณไม่ได้หายไปในอากาศ แต่ต้องเดินทางเข้าสู่โลกหน้า และมีหนึ่งเทพเจ้าที่คอยเฝ้าประตูทางผ่านนี้ — อนูบิส

อนูบิส (Anubis) เป็นเทพที่มีศีรษะสุนัขหรือหมาใน (jackal) ซึ่งในอียิปต์โบราณ หมาป่าและหมาในเป็นสัตว์ที่มักวนเวียนอยู่รอบสุสาน จึงเชื่อว่ามันเป็นผู้พิทักษ์วิญญาณ

หน้าที่หลักของอนูบิสคือ:

• ดองศพด้วยพิธีกรรมอย่างละเอียดเพื่อรักษาร่างให้คงสภาพ

• นำวิญญาณเดินทางผ่านดินแดนแห่งความตาย

• ทำพิธี "ชั่งหัวใจ" กับขนนกแห่งมัต เพื่อพิพากษาความดีชั่วของผู้ตาย

ตำนานเล่าว่า อนูบิสเป็นบุตรของโอซิริสกับน้องสาวหรือนางสนม (แล้วแต่ฉบับ) และได้กลายเป็นผู้คอยดูแลบิดาหลังความตาย เขาจึงเป็นเทพที่สุภาพ เงียบขรึม แต่ทรงพลัง

อนูบิสไม่ใช่เทพที่น่ากลัวสำหรับชาวอียิปต์ ตรงกันข้าม เขาคือผู้นำทางที่คอยช่วยให้วิญญาณไปสู่สถานที่ที่พวกเขาควรไป

"อนูบิสไม่ได้พรากชีวิต — เขาเพียงเปิดประตูสู่ชีวิตถัดไป"

เซคเมต - เทพีแห่งสงคราม ไฟ และโรคระบาด

ในช่วงเวลาที่โลกต้องการการลงโทษ รา เทพเจ้าแห่งสุริยัน ก็ไม่ลังเลที่จะส่ง "อาวุธที่แข็งแกร่งที่สุด" ของเขา นั่นคือ เซคเมต (Sekhmet) เทพีสิงโตเพลิง

เซคเมตเป็นเทพีที่มีศีรษะสิงโต เปล่งรัศมีร้อนแรงแห่งดวงอาทิตย์ มีหน้าที่ลงโทษมนุษย์เมื่อพวกเขาทำผิดกฎของเทพเจ้า

ตำนานเล่าว่า ครั้งหนึ่ง มนุษย์เริ่มลืมความศักดิ์สิทธิ์ของรา หยามเกียรติของเทพเจ้า ราจึงสั่งเซคเมตให้ไปสังหารผู้คนเพื่อฟื้นฟูความเคารพ แต่พลังของเธอกลับรุนแรงเกินควบคุม เซคเมตฆ่ามนุษย์จำนวนมหาศาลจนโลกแทบว่างเปล่า

ราเห็นว่าโลกจะถูกทำลายหมดจึงวางแผนหยุดเธอ โดยสั่งให้เทพเจ้าทำเบียร์ผสมสีแดงให้เหมือนเลือด แล้วเทลงไปทั่วแผ่นดิน เมื่อเซคเมตดื่มเข้าไปจนเมา เธอก็หลับใหลและฟื้นคืนสู่เทพีที่อ่อนโยนกว่า คือ "ฮาเธอร์" (เทพีแห่งความรักและความสุข) ในบางตำนาน

แม้เซคเมตจะมีด้านดุร้าย แต่ชาวอียิปต์ก็ยังบูชาเธอเพื่อขอให้คุ้มครองจากโรคร้าย และปกป้องจากสงคราม เพราะพลังของเธอ สามารถทั้งทำลายล้าง และปกป้องชีวิตได้เช่นกัน

"ในเปลวเพลิงแห่งการทำลาย มีแสงแห่งการเยียวยาซ่อนอยู่"

 โธธ – ผู้จารึกโลก ผู้สร้างสรรพภาษา

กลางคืนที่ไม่มีเสียง ไม่มีบทกวี ไม่มีการเขียน ไม่มีเวลาเดินหน้า ไม่มีการนับดาว หรือแม้แต่ “คำสั่ง” ที่เทพเจ้าจะใช้ปั้นโลก — นั่นคือโลกก่อนโธธ

โธธ (Thoth) คือเทพหัวนกไอบิส ผู้นำแสงสว่างของ “ความคิด” มาให้โลก เทพเจ้าแห่งปัญญา ตัวอักษร การเขียน คณิตศาสตร์ ดาราศาสตร์ และการนับเวลา ทุกสิ่งที่เป็นระบบระเบียบของความรู้ — เริ่มต้นจากเขา

ในตำนานอียิปต์ โธธไม่ได้เพียง “รู้” แต่เขาเป็นผู้สร้างระบบความรู้ทั้งหมด

• เขาคิดค้น ภาษาและตัวอักษรเฮียโรกลิฟิก

• เขาเป็นผู้คิดค้น ระบบปฏิทิน 365 วัน

• เขาคือ “เลขานุการของเทพรา” — จดทุกการตัดสิน ทุกคำสั่ง ทุกดวงชะตา

โธธยังเป็นเทพผู้ทำหน้าที่ ชั่งน้ำหนักหัวใจของผู้ตาย เทียบกับขนนกแห่งมัต เพื่อดูว่า คนผู้นั้นสมควรไปสู่ชีวิตหลังความตายหรือไม่ หากหัวใจของใครหนักจากบาป เขาคือผู้จดบันทึก — ไม่ใส่อารมณ์ ไม่ตัดสินเอง แค่เขียนไว้ตามจริง

“ถ้าเทพีมัตคือนามธรรมของความจริง — โธธก็คือผู้บันทึกความจริงนั้นไว้ตลอดกาล”

ชาวอียิปต์เชื่อว่า ถ้าไม่มีโธธ โลกนี้จะไม่มีใครจดจำอะไรได้เลย — ไม่มีความรู้ ไม่มีประวัติศาสตร์ ไม่มีตำนาน ไม่มีเวลาและถ้าความคิดคือพลังที่สร้างโลก โธธก็คือเทพเจ้าที่มอบพลังนั้นให้มนุษย์

ฮาเธอร์ – รอยยิ้มแรกของจักรวาล

เมื่อโลกเต็มไปด้วยระเบียบ ตัวอักษร และระบบของพระเจ้า มันก็ยังขาดบางอย่าง — ความอ่อนโยน ความงาม และเสียงหัวเราะนั่นคือสิ่งที่ฮาเธอร์ (Hathor) นำมา

เทพีฮาเธอร์มีหลากหลายบทบาท — เธอคือเทพีแห่งความรัก ความงาม เสียงดนตรี การเต้นรำ ความสุข และแม้แต่ “การเกิดใหม่”เธอมักปรากฏในรูปของหญิงงามสวมมงกุฎรูปแผ่นดวงอาทิตย์บนเขาวัว หรือในรูปวัวศักดิ์สิทธิ์

ในบางตำนาน เธอคือภรรยาของโฮรุส และเป็นเทพีที่ให้กำเนิดเทพทุกองค์ในท้องฟ้าในบางเรื่องเล่า เธอคือร่างละมุนของเทพีเซคเมต ที่สงบลงจากความดุร้ายและในอีกหลายตำนาน — เธอคือเสียงหัวเราะแรกของมนุษย์

ชาวอียิปต์นิยมบูชาฮาเธอร์ในงานเฉลิมฉลอง งานแต่งงาน งานดนตรี และพิธีปลอบใจผู้ตายเพราะเธอไม่ใช่เพียงเทพีแห่งความสุขแบบฉาบฉวย แต่คือ “ความสุขที่รักษาวิญญาณ” — แบบที่ต่อให้โลกภายนอกวุ่นวาย ภายในใจเรายังสามารถยิ้มให้ตัวเองได้

“ดวงตาแห่งฮาเธอร์ คือดวงตาที่เห็นความงาม แม้ในห้วงแห่งความเศร้า”

แม้เทพแต่ละองค์จะมีหน้าที่แตกต่างกัน ทั้งการปกป้อง ความตาย หรือสงคราม แต่ทั้งหมดก็ทำหน้าที่หนึ่งเดียวกัน — คือรักษาความสมดุลของจักรวาลให้เดินหน้าต่อไป ไม่มีเทพไหนดีหรือเลว ทุกอย่างเป็นเพียงหน้าที่ที่ต้องดำเนินตามวิถีแห่งชีวิต ในโลกที่เต็มไปด้วยความวุ่นวายเช่นนี้เอง ชาวอียิปต์จึงเชื่อว่า เมื่อใดที่หัวใจของเรายังเบาพอเหมือนขนนกแห่งมัต เราย่อมไม่ต้องกลัวการเผชิญหน้า ไม่ว่ากับเทพีสิงโต แมวผู้เยือกเย็น หรือสุนัขผู้ซื่อสัตย์ในโลกหน้า