วันแรงงานนั้นมีที่มาจากไหน

วันที่ 1 พฤษภาคมของทุกปี หลายประเทศทั่วโลกรวมถึงประเทศไทย กำหนดให้เป็น "วันแรงงาน" หรือ "วันกรรมกรสากล" เพื่อยกย่องและระลึกถึงความสำคัญของแรงงานผู้ขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคม แต่คุณเคยสงสัยหรือไม่ว่า วันแรงงานมีจุดเริ่มต้นจากเหตุการณ์ใด? ทำไมจึงกลายเป็นวันหยุดสำคัญระดับโลก? และในประเทศไทยมีพัฒนาการของวันแรงงานอย่างไร? วันนี้เราจะพาคุณย้อนรอยเรื่องราวของวันแรงงานอย่างละเอียด

จุดกำเนิดของวันแรงงานในระดับโลก

จากการเรียกร้องสู่การเปลี่ยนแปลง

จุดเริ่มต้นของวันแรงงานโลกเกิดขึ้นในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ท่ามกลางสภาพการทำงานที่ย่ำแย่ของแรงงานในยุคอุตสาหกรรม คนงานต้องทำงานวันละ 10-16 ชั่วโมง ไม่มีวันหยุด ไม่มีหลักประกันใด ๆ ทั้งสิ้น ความไม่เป็นธรรมนี้นำไปสู่การเคลื่อนไหวเรียกร้องสิทธิแรงงานครั้งใหญ่

วันที่ 1 พฤษภาคม ค.ศ. 1886 (พ.ศ. 2429) กลุ่มแรงงานในชิคาโกได้จัดการประท้วงใหญ่ เรียกร้อง "วันทำงาน 8 ชั่วโมง" ซึ่งเป็นแนวคิดใหม่ที่ถือว่าก้าวหน้าอย่างมากในยุคนั้น โดยมีแรงงานจำนวนมากกว่า 400,000 คนทั่วสหรัฐอเมริกาเข้าร่วม การประท้วงดำเนินไปอย่างสันติ แต่ในวันที่ 4 พฤษภาคม เกิดเหตุการณ์รุนแรงที่เรียกว่า "เหตุการณ์จลาจลเฮย์มาร์เก็ต" (Haymarket Affair) เมื่อมีผู้ไม่ทราบฝ่ายลอบขว้างระเบิดใส่ตำรวจที่ควบคุมฝูงชน ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตทั้งตำรวจและประชาชน นำไปสู่การจับกุมและประหารชีวิตผู้นำแรงงานหลายคน แม้เหตุการณ์จะจบลงด้วยความสูญเสีย แต่ "เสียง" ของการเรียกร้องกลับดังก้องไปทั่วโลก

การประกาศวันกรรมกรสากล

หลังจากนั้น ในปี ค.ศ. 1889 (พ.ศ. 2432) สมัชชาสากลแรงงาน (International Socialist Congress) ณ กรุงปารีส ได้ประกาศให้วันที่ 1 พฤษภาคมของทุกปี เป็น "วันกรรมกรสากล" เพื่อรำลึกถึงการต่อสู้ของแรงงานในชิคาโก และผลักดันให้วันทำงาน 8 ชั่วโมงเป็นมาตรฐานใหม่ในสังคมอุตสาหกรรมทั่วโลก นับแต่นั้นเป็นต้นมา หลายประเทศทั่วโลกต่างให้ความสำคัญกับวันแรงงาน โดยใช้เป็นโอกาสในการจัดกิจกรรมรณรงค์ เรียกร้องสิทธิ และยกย่องแรงงาน

วันแรงงานในประเทศไทย

จุดเริ่มต้นการขับเคลื่อนแรงงานไทย

ในประเทศไทย แนวคิดเกี่ยวกับการเคลื่อนไหวแรงงานเริ่มเกิดขึ้นราวสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อการปฏิรูปประเทศทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างเศรษฐกิจ แต่ยังไม่มีการจัดตั้งสหภาพแรงงานอย่างเป็นรูปธรรม จนกระทั่งภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 อิทธิพลแนวคิดสิทธิแรงงานจากต่างประเทศเริ่มเข้ามา

"วันกรรมกรสากล" หรือ "วันแรงงานสากล" ในประเทศไทยมีการเฉลิมฉลองครั้งแรกในวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2475 โดยมีการจัดงานรณรงค์และเดินขบวนในบางพื้นที่ แต่ยังไม่ได้รับการรับรองจากรัฐอย่างเป็นทางการ

การรับรองอย่างเป็นทางการหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 และการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับแรก กลไกการคุ้มครองแรงงานเริ่มถูกพัฒนาขึ้นอย่างต่อเนื่อง

ในปี พ.ศ. 2499 รัฐบาลไทยในขณะนั้นได้ประกาศให้วันที่ 1 พฤษภาคม เป็น "วันกรรมกร" อย่างเป็นทางการ และต่อมาในปี พ.ศ. 2517 ได้เปลี่ยนชื่อเป็น "วันแรงงานแห่งชาติ" (National Labor Day) เพื่อสอดคล้องกับแนวทางพัฒนาสังคมไทย

นับแต่นั้นมา วันแรงงานในประเทศไทยถือเป็นวันหยุดราชการ และมีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ทั้งในรูปแบบพิธีการ เช่น การมอบโล่เกียรติยศให้แรงงานดีเด่น การกล่าวสุนทรพจน์จากผู้นำประเทศ ตลอดจนกิจกรรมรณรงค์เพื่อสิทธิแรงงานในรูปแบบขบวนพาเหรดและงานแสดงสินค้า

จากอดีตสู่อนาคตของวันแรงงาน

วันแรงงานถือกำเนิดจากการต่อสู้เรียกร้องสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์เพื่อชีวิตที่ดีกว่า จากเหตุการณ์ประท้วงที่เมืองชิคาโกในศตวรรษที่ 19 จนกลายมาเป็นวันสำคัญระดับโลก และในประเทศไทยเอง แม้การพัฒนาสิทธิแรงงานจะมีความคืบหน้า แต่ก็ยังต้องเผชิญกับความท้าทายใหม่ ๆ ที่ต้องการการปรับตัวและการปกป้องแรงงานอย่างจริงจัง ดังนั้นทุกวันที่ 1 พฤษภาคม จึงเป็นมากกว่าวันหยุด เพราะมันคือวันแห่งความหวัง วันแห่งการเปลี่ยนแปลง และวันแห่งการให้เกียรติแก่แรงงานทุกคนที่มีบทบาทสำคัญต่อโลกใบนี้