ตำนานผีไทยที่ทุกคนต้องรู้จักกัน ฉบับ 4 ภาค

ผีไทยในรากเหง้าวัฒนธรรม

“ผี” คือภาพแทนของความกลัวที่ฝังรากลึกอยู่ในวัฒนธรรมไทยมาอย่างยาวนาน เป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางจิตวิญญาณที่สะท้อนถึงความเชื่อ ความศรัทธา และคติชนของแต่ละท้องถิ่นอย่างลึกซึ้ง ผีในแต่ละภูมิภาคของประเทศไทยไม่เพียงแต่เป็นสิ่งเล่าขานในนิทานพื้นบ้าน หากยังเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ และวิถีชีวิตของผู้คนในพื้นที่นั้น ๆ ด้วยอัตลักษณ์เฉพาะที่แตกต่างกันอย่างน่าศึกษา

ในบทความฉบับนี้ ทีมข่าวสรุปจะพาผู้อ่านเดินทางผ่าน “ตำนานผีไทย” 4 ภาคของประเทศไทย ทั้งเหนือ อีสาน กลาง และใต้ เพื่อสำรวจความลี้ลับที่แฝงด้วยเรื่องเล่าของชาวบ้าน ภาพจำอันน่าสะพรึง และรากเหง้าความเชื่อที่ยังส่งผลต่อวิถีชีวิตของคนไทยในยุคปัจจุบัน

ภาคเหนือ: “ผีกระสือเมืองเหนือ” - วิญญาณแห่งการลวงหลอก

“กระสือ” คือผีผู้หญิงที่มีหัวลอยได้ และไส้ห้อยย้อย เป็นภาพที่คุ้นตาในหลายภูมิภาค แต่ในภาคเหนือ กระสือถูกเรียกว่า “ผีกะ” หรือ “ผีกระหัง” และมีความเชื่อที่แตกต่างจากภาคกลางเล็กน้อย ในล้านนา ผีกระสือมักเชื่อว่าเป็นวิญญาณของหญิงผู้ฝึกคาถาอาคมผิดครู หรือผู้หญิงที่กินของคาวผิดสำรวมในช่วงมีประจำเดือน โดยลักษณะพิเศษคือจะออกหากินของสกปรก เช่น เลือด น้ำคาวปลา หรือของเน่าเปื่อยในยามค่ำคืน

ตำนานพื้นบ้านระบุว่า ผีกะจะล่องลอยไปตามทุ่งนาและลำธารในยามดึก โดยทิ้งร่างไว้ที่กระท่อม หากใครเห็นแสงวาบสีแดงเคลื่อนไหวอยู่ต่ำ ๆ ใกล้ผิวน้ำ มักเชื่อว่าเป็นผีกะ

ความเชื่อชาวบ้านเชื่อว่าผีกะสามารถสิงร่างผู้อื่นได้ หากถูกสัมผัสโดยของใช้ส่วนตัว เช่น ผ้าอนามัยหรือเสื้อผ้า และมักมีพิธีกรรม “ขันครู” หรือการ “ถอดวิญญาณ” เพื่อไล่ผีกะออกจากร่าง

ภาคอีสาน: “ผีปอบ” - ความเชื่อแห่งการลงโทษทางศีลธรรม

“ผีปอบ” ถือเป็นผีที่ฝังแน่นในวัฒนธรรมของภาคอีสาน เป็นผีที่สิงสู่ในร่างมนุษย์ มีลักษณะภายนอกปกติ แต่เวลากลางคืนจะออกมากินของสด ดิบ หรืออวัยวะภายในมนุษย์ โดยเฉพาะตับ ไต ไส้ พุง

ตำนานของผีปอบผูกโยงกับความเชื่อเรื่องกรรมและเวร กล่าวคือ คนที่ฝึกคาถาอาคมผิดครู ผิดศีล หรือมีจิตใจมุ่งร้าย อาจถูกคำสาปให้กลายเป็นปอบ

ในหลายหมู่บ้านยังมีพิธี “ลองปอบ” ด้วยการใช้หมอธรรมทำพิธี โดยคนต้องสงสัยจะถูกให้นั่งในพิธี หากเกิดอาการหวาดกลัวหรือสติแตก ก็จะถือว่าต้องปอบ

ความเชื่อผีปอบไม่ได้เป็นเพียงเรื่องผีเท่านั้น แต่ยังเป็นภาพแทนของการกีดกันทางสังคม ผู้ที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นปอบมักกลายเป็นคนนอกของชุมชน ถูกขับไล่หรือละเลยในระดับที่กระทบต่อชีวิตจริง

ภาคกลาง: “ผีนางนาก” - รักนิรันดร์ในเงามรณะ

ไม่มีผีใดเป็นที่รู้จักในระดับประเทศเท่ากับ “ผีนางนาก” แห่งพระโขนง ผีสาวผู้เฝ้ารอสามีอย่างภักดีแม้ตนเองจะตายไปแล้ว เรื่องเล่าระบุว่า นางนากเสียชีวิตขณะคลอดลูกในช่วงที่สามี “พ่อมาก” ออกรบ เมื่อพ่อมากกลับมา นางนากในร่างผีได้ใช้มนต์ดำบังตาให้สามีไม่รู้ว่าตนเสียชีวิต จนกระทั่งความจริงเปิดเผยในฉากสะเทือนใจ ภาพจำของผีนางนากคือหญิงสาวผมยาว สวมชุดไทย ผิวขาวซีด มักปรากฏตัวในยามค่ำคืน และเปล่งเสียงเรียกลูกอย่างโหยหวน

ความเชื่อนางนากกลายเป็นสัญลักษณ์ของ “รักแท้ที่ไม่สมหวัง” และการยึดติดในความรักถึงขีดสุด วัดมหาบุศย์ในย่านพระโขนงจึงกลายเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนไปขอพรเรื่องความรัก โดยเฉพาะหญิงสาวที่ถูกทิ้งหรือผิดหวัง

ภาคใต้: “ผีสิงหลอน - ผีสิงใต้” กับพลังแห่งอาถรรพ์

ภาคใต้มีผีหลายชนิดที่สะท้อนความเชื่อเรื่องการใช้ไสยศาสตร์และการเล่นของหนัก เช่น ผีตายทั้งกลม ผีตายโหง และ ผีตายโบราณ แต่ที่น่าสนใจยิ่งคือ “ผีสิง” ซึ่งสามารถเข้าสิงร่างมนุษย์ได้อย่างรุนแรง

ผีสิง ในความเชื่อของชาวใต้มักเกี่ยวข้องกับวิญญาณอาฆาต เช่น วิญญาณของผู้หญิงที่ถูกฆ่าข่มขืน วิญญาณของผู้ถูกฆาตกรรมโดยไร้ญาติ หรือผู้หญิงที่เสียชีวิตขณะตั้งครรภ์ ผีประเภทนี้มักปรากฏตัวในรูปแบบของอาการ “ทรงเจ้า” หรือ “ของขึ้น” ผู้ถูกสิงจะมีเสียงเปลี่ยน น้ำเสียงโหยหวน ดวงตาแดงฉาน และใช้ภาษาที่ไม่คุ้นเคย บางครั้งผีจะสื่อสารโดยตรงกับผู้ร่วมพิธีเพื่อเรียกร้องความยุติธรรม

ความเชื่อในภาคใต้เชื่อกันว่า การถูกผีสิงสามารถรักษาได้โดย “หมอผีใต้” ซึ่งมีบทบาทใกล้เคียงกับ “บาลีมังสา” ในวัฒนธรรมมลายู หมอผีเหล่านี้จะมีพิธี “ถอนของ” หรือ “ลงของ” เพื่อปลดปล่อยวิญญาณออกจากร่าง และส่งกลับสู่ภพภูมิเดิม

ผีไทยในโลกสมัยใหม่

แม้โลกจะหมุนไปสู่ยุคของเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์ และ AI แต่ตำนานผีก็ยังดำรงอยู่ในความคิดของผู้คนไทย ผ่านสื่อ ภาพยนตร์ เพลง และการพูดคุยในชีวิตประจำวัน

ความเชื่อเรื่องผีจึงไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของความกลัว แต่เป็นสัญลักษณ์ที่สะท้อนจิตวิญญาณ อารมณ์ และบทเรียนของมนุษย์ที่ยังดำรงอยู่เหนือกาลเวลา ไม่ว่าจะเป็นความรัก ความอาฆาต ความผิดบาป หรือการไถ่บาป

เรื่องเล่าของผีไทยในแต่ละภาคจึงไม่ใช่เพียงตำนาน แต่เป็นกระจกสะท้อนความเป็นมนุษย์ที่ลึกซึ้งในอีกรูปแบบหนึ่ง ซึ่งควรค่าต่อการศึกษาและจดจำ

อ้างอิง:

• มูลนิธิส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมแห่งชาติ

• งานวิจัยเรื่อง “คติผีในวัฒนธรรมไทย 4 ภาค” โดย ดร.นิพนธ์ ประเสริฐสุข

• สัมภาษณ์หมอผีพื้นบ้านภาคใต้, 2566