ชื่อเดือนที่เราใช้กัน มีความเป็นมายังไง ?

ชื่อเดือนในภาษาไทยตั้งแต่ “มกราคม” ถึง “ธันวาคม” ที่เราใช้กันในปัจจุบัน มีที่มาจากการสร้างสรรค์ของสมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ โดยท่านได้ใช้ตำราจักรราศีและหลักโหราศาสตร์มาเป็นแนวทางในการตั้งชื่อแต่ละเดือน เพื่อให้สะท้อนถึงการโคจรของดาวเคราะห์และช่วงเวลาในหนึ่งปี ซึ่งประกอบด้วย 12 ราศีที่เชื่อมโยงกับปฏิทินสุริยคติ

เหตุผลที่ต้องเชื่อมโยงกับปฏิทินสุริยคติ

1. เพื่อง่ายต่อการติดตามเวลาของผู้คนในสมัยนั้น ปฏิทินสุริยคติเป็นระบบที่ใช้การโคจรของดวงอาทิตย์เป็นหลักในการกำหนดเวลา โดยการตั้งชื่อเดือนที่เชื่อมโยงกับราศีช่วยให้ผู้คนสามารถติดตามเวลาได้ง่ายขึ้นตามการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาลและสภาพอากาศ

2. ในสังคมเกษตรกรรม ที่พึ่งพาธรรมชาติเป็นหลัก การรู้จักช่วงเวลาของปีและฤดูกาลเป็นสิ่งสำคัญ การตั้งชื่อเดือนที่สัมพันธ์กับราศีช่วยให้เกษตรกรสามารถวางแผนการเพาะปลูกและเก็บเกี่ยวได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

การใช้ราศีและคำว่า “อาคม” แปลว่า มา และ “อายน” แปลว่า การมาถึง มาผสมกันเพื่อกำหนดชื่อเดือน

แนวคิดการตั้งชื่อเดือนภาษาไทยนี้อิงกับสัญลักษณ์ของ 12 ราศี โดยคำนำหน้าในแต่ละเดือนคือชื่อของราศีที่ปรากฏในช่วงเวลานั้น และส่วนท้ายคือคำที่หมายถึงการมาถึง ซึ่งคำลงท้ายจะต่างกันเพื่อช่วยแบ่งจำนวนวันของแต่ละเดือน ได้แก่ อาคม และ อายน เช่น “มกร-อาคม” หมายถึง เดือนที่ดวงอาทิตย์มาถึงราศีมกร หรือ การมาถึงของราศีมกร ซึ่งเป็นราศีแรกของปีตามระบบจักรราศี

อาคม ใช้กับเดือนที่มี 31 วัน เช่น มกราคม มีนาคม พฤษภาคม กรกฎาคม สิงหาคม ตุลาคม และธันวาคม

อายน ใช้กับเดือนที่มี 30 วัน เช่น เมษายน มิถุนายน กันยายน พฤศจิกายน

อาพนธ ใช้กับเดือนที่สั้นที่สุด คือเดือนกุมภาพันธ์

นำมาผสมกันได้เป็นชื่อเดือน ดังนี้ครับ

1. มกราคม – มกร (มังกร) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีมกร

2. กุมภาพันธ์ – กุมภ์ (หม้อ) + อาพนธ แปลว่า การมาถึงของราศีกุมภ์

3. มีนาคม – มีน (ปลา) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีมีน

4. เมษายน – เมษ (แกะ) + อายน แปลว่า การมาถึงของราศีเมษ

5. พฤษภาคม – พฤษภ (วัว) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีพฤษภ

6. มิถุนายน – มิถุน (คู่ชายหญิง) + อายน แปลว่า การมาถึงของราศีมิถุน

7. กรกฎาคม – กรกฎ (ปู) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีกรกฎ

8. สิงหาคม – สิงห (สิงห์) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีสิงห์

9. กันยายน – กันย (สาวพรหมจารี) + อายน แปลว่า การมาถึงของราศีกันย์

10. ตุลาคม – ตุล (ตาชั่ง) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีตุล

11. พฤศจิกายน – พิจิก (แมงป่อง) + อายน แปลว่า การมาถึงของราศีพิจิก

12. ธันวาคม – ธนู (ธนู) + อาคม แปลว่า การมาถึงของราศีธนู
    

    
    

การใช้จักรราศีและความหมายเชิงโหราศาสตร์นี้ ทำให้ชื่อเดือนในภาษาไทยสอดคล้องกับลักษณะของเดือนในแต่ละช่วงเวลาของปี ขณะเดียวกันก็สะท้อนถึงศิลปะและภูมิปัญญาของคนไทยที่สามารถเชื่อมโยงเข้ากับความเป็นสากล